An Educational Analysis of Mohammed Abed Al-Jabri’s Theory of ‘Three Knowledge Systems’

Bu çalışmada Câbirî’nin “Üç Bilgi Sistemi” olarak ifade ettiği teorisinin eğitimsel açıdan analiz edilmesi amaçlanmıştır. konunun seçiminde Câbirî’inin en temelde İslam eğitim geleneği eleştirisiyle ilgili olduğu düşüncesi etkili olmuştur. doküman taraması yöntemiyle tespit edilen görüşleri literatürdeki çalışmalarla ve bilimleri alanına ait ilke kabullerle karşılaştırılmıştır. teorisinde İslâm kültürüne hâkim olan referans bilgi sistemlerinin sayısını üçtür: (1) “beyânî sistemi”, (2) “irfânî sistemi” (3) “burhânî sistemi”. Ona göre bu üç epistemolojik yaklaşım, tedvîn döneminden başlayarak, bütün zamanlarda Müslüman toplumlarda, ayrı olarak, baskın biçimde bilgiyi üretme kullanma tarzı Câbirî sisteminin (beyânî, burhânî, irfânî) hem var olmasını de birbirleriyle karışmasını medeniyetinin bir türlü atlatamadığı entelektüel, siyasî kültürel buhranların nedenleri arasında görmektedir. farklı bilgilenme olması medeniyeti açısından toplumsal zihinsel parçalanma ile sonuçlanan krize neden krizi aşmak için yegâne yol; rasyonaliteyi ön plana çıkaran, geçmişteki Mağribî felsefenin mirasını dikkate alan yeni yapılanma dönemine girmektir. kültüründe bilginin üretilmesi değerlendirilmesi konusundaki tespitlerinde bazı sorunlar bulunmaktadır. Onun insanın bütünlüğünü Allah evrenle ilişki biçimlerini göz ardı ederek birbirinden bağımsız, ayrık düşman sistemler gibi yansıtması sorunların başında gelmektedir. Belirli insan tasavvuru ortaya koymadan üretilmiş teoride yaklaşımların çıkışındaki psikolojik yönelimler edilmiştir. entelektüel becerileri doğrudan milliyet (kalıtım) coğrafya (sosyo-kültürel yapı) ilişkilendirmesi ise diğer önemli sorunudur. Bütün bunların yanı sıra onun, tarihi süreçte oluşunda ya da sistemleri gezinti yaşanmasında ihtiyaçları dönemsel şartları yeterince tahlil edemediği söylenebilir. tarihi, felsefi sosyolojik perspektifinin eğitsel perspektifi kullanması gerektiği görülmektedir. Eğer geleneğindeki yapılara uygulamalara detaylı eğilmiş olsaydı belli açılardan teorisi indirgemeci katı determinist olmaktan kurtulabilecekti. Zira kriz gördüğü mevcudiyeti perspektifle bakıldığında fırsat görünmektedir.